TS Vũ Minh Khương bàn về cơ hội chọn người đứng đầu

 “Theo nguyên lý phát triển, tương lai của một một đất nước bị chi phối bởi hai động lực căn bản: thời vận và phẩm cách hệ thống. Hai động lực này quyết định một quốc gia sẽ đi lên hay đi xuống trong 2-3 thập kỷ”- TS Vũ Minh Khương chia sẻ trước thềm ĐH Đảng.
Để quốc gia vững vàng đi lên
Lịch sử cho thấy mỗi quốc gia ở từng thời điểm có thể đi vào quĩ đạo của một trong bốn động thái phát triển sau đây:
Thứ nhất, thời vận thuận lợi và phẩm cách hệ thống tốt: quốc gia đó sẽ đi lên và có thể để lại di sản huy hoàng.

TS Vũ Minh Khương. Ảnh: Lê Anh Dũng

Thứ hai, thời vận không thuận nhưng với phẩm cách hệ thống tốt: quốc gia này, dù gặp nhiều gian khó vẫn để lại những dấu ấn lịch sử đáng kính nể.
Thứ ba, thời vận tốt nhưng phẩm cách hệ thống kém: quốc gia có thể đạt được một số tiến bộ ngắn hạn do thời vận thuận lợi mang lại nhưng về lâu dài sẽ khó tránh khỏi rơi vào sự bất ổn vì thời vận tốt thường có sức hủy diệt rất lớn với hệ thống có phẩm cách kém.
Cuối cùng, khi cả thời vận và phẩm cách hệ thống đều kém thì quốc gia khó tránh khỏi cảnh lệ thuộc lầm than.
Do vậy, xây dựng một thiết chế xã hội có phẩm cách cao là đòi hỏi cấp thiết để một quốc gia vững vàng đi lên trong mọi tình thế. Nỗ lực này bao gồm từ việc củng cố, tăng cường các thành tố nền tảng đến các yếu tố vận hành.
Các thành tố nền tảng bao gồm tôn trọng kinh tế thị trường, lấy kinh tế tư nhân và cạnh tranh bình đẳng là động lực phát triển, nắm bắt các xu thế thời đại -- đặc biệt là hội nhập quốc tế và tiến bộ công nghệ, thượng tôn ý chí và nguyện vọng của nhân dân. Các yếu tố vận hành bao gồm khả năng hoạch định chiến lược, năng lực thực thi, và nỗ lực học hỏi.
Xây dựng thiết chế xã hội phẩm cách tốt
Xây dựng một thiết chế xã hội có phẩm cách tốt là một quá trình đòi hỏi những cố gắng liên tục và ý chí cải cách mạnh mẽ.
Nhật Bản và bốn con rồng châu Á – Hàn quốc, Đài loan, Hồng Kông, và Singapore là những ví dụ điển hình về thành công thần kỳ trong phát triển kinh tế-xã hội nhờ thời vận thuận lợi (có được nhờ sự hậu thuẫn mạnh mẽ của các quốc gia phát triển sau đại chiến thế giới lần thứ II) và phẩm cách hệ thống tốt.
Các quốc gia này đều ý thức được tầm quan trọng của việc không ngừng nỗ lực xây dựng một thiết chế xã hội có phẩm cách tốt. Nó giúp cho đất nước thành công lớn khi thời vận thuận lợi và vững vàng phát triển trong thời vận khó khăn.
Singapore có kinh nghiệm đặc biệt trong tạo nên thiết chế lắng nghe dân (“phải lắng nghe”, “muốn lắng nghe”, và “có thể lắng nghe”) trong nỗ lực nâng cao phẩm cách hệ thống của mình. Các chính khách Singapore đều phải lắng nghe dân và rất muốn lắng nghe dân vì đó là kênh quan trọng nhất giúp họ thắng cử trong cuộc bầu cử quốc hội (năm năm một lần) cho dù họ ở bất kể cương vị nào.
Đồng thời, các chính khách Singapore cũng có thể lắng nghe dân thấu đáo nhờ thiết chế “Gặp gỡ Nhân dân” hàng tuần. Các chính khách do dân bầu ra, dù là thủ tướng hay bộ trưởng, đều phải gặp gỡ người dân trong đơn vị bầu cử của mình hàng tuần (trừ trường hợp đi công tác nước ngoài) trong khoảng năm giờ liền (thường từ 6 giờ tối đến 11 giờ đêm). Mọi người dân, nếu thấy cần, đều có thể đến gặp để trình bày kiến nghị của mình.

Bỏ phiếu tại ĐH Đảng bộ TP.HCM. Ảnh: Đinh Tuấn

Có lẽ đó là một bí quyết quan trọng giúp Đảng Hành Động Nhân dân (PAP) thắng cử gần như tuyệt đối trong suốt sáu thập kỷ qua. Các quốc gia có dân số và diện tích lớn có thể tham khảo bài học này của Singapore bằng cách buộc các chính sách gặp dân ở đơn vị bầu cử của mình qua hệ thống trực tuyến. Năm giờ liền đối đáp với dân mỗi tuần chắc chắn sẽ giúp cả Đảng cầm quyền và người dân có sự đồng cảm cao và chia sẻ nỗ lực nâng cao phẩm cách hệ thống của mình.
Thời vận tốt vẫn chưa thể thành công
Thiếu nỗ lực nâng cấp phẩm cách hệ thống, một quốc gia vẫn có thể gặp phải nguy cơ khó lường cho dù có được một thời vận phát triển hết sức thuận lợi.
Malaysia là một ví dụ cho trường hợp này. Nhờ thời vận thuận lợi và chính sách mở cửa mạnh mẽ, Malaysia đã trở thành một quốc gia có độ hội nhập sâu vào nền kinh tế thế giới.
Năm 2014, Malaysia xuất khẩu 234 tỷ USD, trong đó hơn 1/3 là sản phẩm điện và điện tử. Tuy nhiên, do thiếu nỗ lực đặc biệt trong nâng cao phẩm cách hệ thống, Malaysia lệ thuộc quá nhiều vào các công ty nước ngoài trong khi thực lực công nghệ quốc gia và tay nghề công nhân chậm được nâng cấp.
Kết quả là, Malaysia có khả năng mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình, trong khi các công ty đa quốc gia có thể dịch chuyển công đoạn sản xuất của mình sang các nước có mức lương thấp hơn. Malaysia từ thuận lợi và thành công ấn tượng trong nhiều thập kỷ đang đứng trước nguy cơ tăng trưởng kinh tế giảm sút và bất ổn chính trị gia tăng.
Đó là những chuyện rất đáng để suy nghĩ….
Xem tiếp phần 2
Đại hội Đảng 12 đang đứng trước những lựa chọn thế hệ lãnh đạo sẽ chịu trách nhiệm đưa đất nước tiến vào giai đoạn mới. Vừa qua việc bầu các chức danh quan trọng ở cấp tỉnh và thành phố trực thuộc Trung ương đã xong. Kết quả có một số nhân sự rất trẻ giữ cương vị đứng đầu ở các địa phương. Đó là một phát triển tích cực.
Lan Anh ghi