Bài học Volkswagen (Thư tòa soạn)

Trong vòng một tuần lễ trị giá cổ phần của công ty chế tạo ôtô Volkswagen đã sụt gần một nửa sau khi công ty bị chính quyền Mỹ xử phạt gần 20 tỷ USD vì đã cài một nhu liệu (software) để khai gian mức độ ô nhiễm của một số mẫu xe Diesel. Các cấp lãnh đạo Volkswagen, kể cả chủ tịch công ty, đã lập tức bị sa thải. Biến cố phi chính trị này có thể cho phép rút ra những bài học lớn.

Không phải chỉ vì bị phạt một số tiền quá lớn mà cổ phiếu của công ty tuột giá. Số thương vụ của Volkswagen là trên 200 tỷ USD, lớn hơn cả GDP của Việt Nam, mất 20 tỷ USD không làm công ty chao đảo.  Thiệt hại nặng hơn cho công ty là uy tín và lòng tin của công chúng với công ty và với các ôtô Volkswagen.

Vụ này đáng để các quốc gia như Việt Nam suy nghĩ về mình.

Trước hết nên lưu ý mức độ nghiêm khắc của hình phạt. Người ta có thể nghĩ rằng 20 tỷ USD là một mức phạt quá cao so với sự sai phạm vì thực ra sự gian trá của Volkswagen không gây thiệt hại cụ thể nào cho ai cả, nó chỉ giúp các mẫu xe Diesel của Volkswagen được hưởng những qui chế dễ dãi hơn và một hình ảnh thuận lợi hơn. Nhưng nghĩ như thế là quên một yếu tố cốt lõi quyết định sự phồn vinh hay nghèo khổ của các dân tộc: sự lương thiện. Volkswagen bị phạt rất nặng vì đã gian dối.

Khi chúng ta tạm gác lại các lý thuyết phức tạp để nhìn vào thực trạng các dân tộc chúng ta đều có thể nhận ra một điều rất giản dị là tất cả các dân tộc trong các nước phát triển đều lương thiện. Họ giầu mạnh hơn các dân tộc khác vì họ lương thiện. Họ không thông minh hơn các dân tộc khác bởi vì tất cả mọi nghiên cứu đều đã

khẳng định con người sự khác biệt chỉ do họ tận  được những khả năng đó. Họ cũng không làm việc nhiều hơn hay cực nhọc hơn, trái lại nói chung họ làm việc ít hơn và một cách thoải mái hơn. Họ đã phát triển để trở thành phồn vinh hơn các dân tộc khác nhờ có một tổ chức xã hội lành mạnh, nghĩa là dân chủ, và nhờ có những con người lương thiện quí trọng nhau và hợp tác với nhau, thay vì dối trá, ức hiếp nhau và lừa bịp nhau. Phát triển và sự phồn vinh của mỗi dân tộc chủ yếu có những nguyên nhân tâm lý và văn hóa trong đó sự lương thiện là cốt lõi của sự cốt lõi. Chính quyền Mỹ và công luận Âu Mỹ đã hoàn toàn có lý khi chế tài nghiêm khắc công ty Volkswagen. Các nước tiên tiến coi sự gian trá là sai phạm nghiêm trọng nhất của những người lãnh đạo chính quyền hay các công ty. Những người trách nhiệm chính trị hay lãnh đạo các công ty lớn bị chứng minh là đã nói dối phải lập tức từ chức hoặc bị cách chức. Chính vì thế mà họ đã là những nước tiên tiến.

Ở nước ta thì sao? Cách đây hai năm bộ trưởng kế hoạch và đầu tư Bùi Quang Vinh đã nói ngay trước quốc hội rằng ông đã báo cáo với thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng về tình trạng kinh tế đang rất bi đát nhưng vẫn bị thủ tướng chỉ thị phải công bố con số tăng trưởng gian trá 5,5%. Đã không có đại biểu quốc hội nào phản ứng.

Trường hợp Volkswagen phải khiến người Việt Nam chúng ta suy nghĩ về đất nước mình để đặt ra những câu hỏi và rút ra những kết luận. Tại sao chúng ta lại tụt hậu bi đát so với thế giới? Chính quyền hiện nay có coi sự lương thiện như là giá trị cao nhất trong xã hội không và có khiến con người ngày một lương thiện hơn không? Hay ngược lại?