4:57 PM
tuonglaidantoc
(Nguyễn Thanh Giang)
Cách đây mươi năm đã có một số
người giục tôi viết hồi ký, nhưng tôi lần lữa mãi vì e rằng tôi chỉ có thể viết
chính luận và làm thơ chứ viết văn thì không hấp dẫn được người đọc. Tôi kể
chuyện đời mình cho nhà văn Phạm Thành – tác giả “Hậu Chí Phèo” và “Cò Hồn Xã
Nghĩa” – nghe, nhà văn hẹn có dịp sẽ viết hồi ký cho tôi khoảng 500 trang.
Tôi
ngớp, không thể nào tưởng tượng nổi dung lượng những chuyện kể về đời tôi làm
sao có thể đựng đầy 500 trang viết. Sau khi giành ra nửa năm chuyên đọc các loại
hồi ký, tự truyện, tôi thử đặt bút viết tự truyện. Tự viết, tôi chỉ đặt chỉ
tiêu phấn đấu đạt khoảng 200 trang. Không ngờ, khi lật lại ký ức, những trang
viết cứ ào ạt tuôn chảy. Kết quả là sau 11 tháng, từ tháng 10 năm 2014 đến
tháng 8 năm 2015, tập tự truyện mang tên “Người đội số phận” đã căn bản hoàn
thành với dung lượng lên tới khoảng 1000 trang in. Không tự tin lắm nên viết
xong từng phần tôi đã gửi cho một số người đọc để thăm dò ý kiến. Càng bất ngờ
hơn, tôi được đại tá Nguyễn Thế Kỷ khen. Đại tá Nguyễn Thế Kỷ, nguyên Trưởng
ban Lịch sử Binh chủng Phòng không Không quan, có thể xem là chuyên gia viết hồi
ký. Ông đã từng cộng tác với ông Vũ Kỳ viết về Di chúc Hồ Chí Minh và 11 Hồi ký
của các vị tướng như: Phùng Thế Tài, Nguyễn Xuân Mậu, Hoàng Văn Khánh … 
Chúng
tôi dự định ngày 29 tháng 9 này tổ chức tọa đàm về cuốn sách. Tôi nghĩ rằng tọa
đàm là để tiếp thu ý kiến giúp mình chỉnh sửa để người đọc dễ dàng chấp nhận,
nhưng đại tá Thế Kỷ bảo chủ yếu là để thân bằng cố hữu có dịp chào mừng một
công trình để đời của Nguyễn Thanh Giang sau những “Đêm dày lấp lánh”, “Suy tư
và Ước vọng”, “Sứ mệnh Công dân” …
Trong
không khí hồ hởi, thấy vừa qua Hội Nhà báo Độc lập công khai triệu tập Hội nghị
mà không bị công an ngăn chặn, chúng tôi cũng nhắn tin mời nhau tương đối công
khai chứ không bí mật lắm. Vì nhà tôi thường bị bao vây ngăn chặn, chúng tôi chọn
địa điểm hội họp ở nhà đại tá Thế Kỷ cho an toàn hơn. Vợ đại tá Thế Kỷ cũng là
một trung tá công an về hưu.
Sáng
hôm qua, đại tá Thế Kỷ bức bối nhắn tin cho tôi báo vừa có một trung tá công an
dẫn theo bí thư chi bộ và tổ trưởng dân phố đến yêu cầu hủy bỏ cuộc Hội thảo Hồi
ký Nguyễn Thanh Giang, lý do: vì không được làm loãng không khí sôi nổi chuẩn bị
Đại hội Đảng! Tôi buồn quá đang định thông báo cho mọi người sáng mai đừng đến
nữa. May sao, chỉ ít tiếng đồng hồ sau, đại tá Thế Kỷ gọi điện kể rằng, sau khi
viên trung tá công an đi khỏi, đồng chí Bí thư chi bộ lại thống nhất với đại tá
Thế Kỷ cứ tổ chức cuộc họp theo dự định. Chính đồng chí bí thư chi bộ ấy đã được
đọc mấy chương trong cuốn Tự truyện và hoàn toàn ủng hộ tác giả.
Dẫu
vậy, vợ tôi vẫn không an tâm nên phải gọi taxi và tháp tùng tôi để dự phòng đối
phó tình huống xấu xẩy ra khi bị ngăn chặn và chơi xấu. May sao, cuộc tọa đàm về
cuốn tự truyện “Người đội số phận” và diễn ra bình an. Sau đây là một số nhận
xét về tập sách:
*
Nhà báo Khúc Nga – Nguyên Tổng Biên tập báo “Tuổi Trẻ Thủ Đô”
Vừa
được đọc cuốn “Đêm dày lấp lánh.”, biên niên sử khắc họa chân dung các nhà dân
chủ Việt Nam lại được tiếp tục đọc phần đầu của cuốn “Tự truyện Nguyễn Thanh
Giang” Viết tự truyện, cứ nghĩ tác giả đã rẽ sang viết văn, nhưng thực ra vẫn
là ngòi bút chính luận Nguyễn Thanh Giang. Phải chăng vì nó ngắn gọn, súc tích,
không tả tình cảm dài dòng, không hư cấu, hoặc theo lối tư duy chủ quan, suy diễn.
Từng
trang viết cuốn hút người đọc bởi nó đầy ắp kiến thức xã hội, kiến thức lịch sử,
địa lý, các phong tục tập quán vùng, miền hết sức phong phú, sinh động. Qua “Tuổi
thơ lang bạt” của tác giả, ta thấy một dòng chảy lịch sử của dân tộc, hòa bình
và chiến tranh cảnh dân “chạy loạn”, nạn đói năm 1945 len lỏi vào từng nhà …
Hình ảnh quê hương, đất nước hiện lên rõ mồn một trải dài hành trình từ trước
năm 1945, rất nhiều chất sử thi và nhân văn, đầy ắp tình đời…
Cậu
bé Nguyễn Thanh Giang lớn lên trong nghèo khó, thiếu tình thương của người mẹ
hiền, rất thông minh, yêu quý bạn bè nhưng tinh nghịch vào loại “Nhất qủy, nhì
ma, thứ ba học trò”, chọc ghẹo bạn, thậm chí lấy cứt dê khô, trộn đường mời bạn
ăn. Nhà cháy, gia sản mất sạch gia đình phải hồi cư Hà Nội, cậu dám trốn ở lại
quê nhà Thanh Hóa để tham gia kháng chiến…
Có
nhiều đoạn rất cảm động như đoạn tác giả (năm học đệ tam, cấp 2 bây giờ) mạo hiểm
một mình cuốc bộ 50 km đi tìm mẹ đẻ ở Cầu Quan, Nông Cống.Trên đường đi đầy
gian truân, khổ ải, đói khát, cậu bé Thanh Giang đã gặp 2 người đàn bà và một
em bé. Đó là ba người trong một gia đình, ba mẹ con phải dắt nhau đi ăn mày vì
ông bố bị qui Quốc Dân Đảng nên uất ức, thắt cổ tự vẫn. Họ phải lẩn trốn cái bi
kịch ấy.
Trong
cái điếm canh đê, bà mẹ tốt bụng đã cưu mang cậu bé Giang. Trong lúc cậu bị sốt
hạch hiểm nghèo, bà mẹ đã cho cậu ăn, giặt giũ chăm sóc cậu chẳng khác gì người
thân. Sau này, có dịp gặp lại cô con gái của bà mẹ, Thanh Giang chết lặng vì biết
bà mẹ bị rắn cắn chết …
Vốn
là nhà khoa học (TS vật lý), lối viết của cậu rất khoa học, khúc triết, ngắn gọn,
có sao nói vậy, không nói lấy lòng và không sợ mất lòng.
Qua
từng trang viết, người đọc dễ dàng cảm nhận ông rất tự hào về quê hương Thanh
Hóa, vùng đất địa linh, rất nhiều nhân kiệt: Bà Triệu, Lê Hoàn, Hồ Qúi Ly, Lê Lợi,
Lê Thánh Tông, Nguyễn Hoàng …. Nay ông lại tự hào vì có cựu TBT Lê Khả Phiêu và
2 ủy viên BCT: Phạm Quang Nghị Bí thư thành ủy Hà Nội, Tô Huy Rứa Trưởng ban Tổ
chức TW. Nghe tin TBT Nguyễn Phú Trọng dự kiến giới thiệu ông Phạm Quang Nghị
làm TBT nhiệm kỳ 2016-2021, tác giả Thanh Giang rất tán thưởng, tự hào về người
“Quê choa”, ông cho rằng Phạm Quang Nghị là nhân vật nổi trội so với các Uỷ
viên khác trong BCT. Tuy nhiên sau chuyện ông Phạm Quang Nghị đi Mỹ tặng quà
cho Thượng nghị sĩ John McCain, mà tác giả cho rằng đây là món quà “quái dị”
thì tác giả không yêu mến, ủng hộ ông Nghị nữa, mà quay ra …phê phán …và quả
nhiên uy tín của ông Nghị xuống rất thấp, thể hiện ở cuộc bỏ phiếu tín nhiệm
ngày 10-01- 2015, ông Nghị xếp thứ 19/20! kể cả người giới thiệu ông cũng bị tụt
hạng .
Là
người xứ Thanh, ông Giang yêu nhân vật Trạng Quỳnh huyền thoại, một danh sĩ thời
Lê-Trịnh. Phải chăng vì Thanh Giang có nét giống Trạng Quỳnh?
Đọc
Thanh Giang, tôi thấy văn phong của ông mang dáng dấp Trạng Quỳnh, không cần phải
hoài nghi, nó làm cho người đọc thích thú bởi tính hài hước, dí dỏm … chả thế
mà ông nhắc lại bài vè: Thanh Hóa quê ta, Khu 4 gạt ra - Khu 3 đuổi vào – phải
chạy sang Lào – Lào không thèm nhận …nó biểu lộ khí phách và chất trào lộng của
Trạng Quỳnh thủa xưa.
Rất
nhiều nghịch cảnh và chướng ngại trên đường đời. Nhưng hình như Trời Phật
thương Thanh Giang, để đền bù cho những nghịch cảnh,Trời Phật đã cho Thanh
Giang gặp rất nhiều may mắn và gặp nhiều “Qúy nhân.” sẵn lòng giúp đỡ cậu!
Như
một sự sắp đặt của ông Trời, anh chàng huynh trưởng của Đội thiếu nhi Tháng Tám
thuộc Đoàn Thanh Niên Cứu Quốc đã gặp lại cô thiếu nhi mà mình phụ trách tai Đại
hội đại biểu sinh viên Trường Đại học Tổng hợp quốc gia Hà Nội, làm nên một
thiên diễm tình trong sáng và thơ mộng giữa đời thường. Chính bà Tuyết Mai, người
vợ đảm, tài năng và chung thủy đã thực sự là điểm tựa giúp ông Giang vượt qua
muôn vàn khó khăn, kể cả những lúc tưởng chừng không vượt qua nổi và không gượng
dạy được.
Ông
Giang, thuộc nhóm các nhà Dân chủ, ông khao khát đóng góp cho Dân chủ và Nhân
quyền ở Việt Nam nên nhiều khi gặp trở ngại trên đường đời, bị qui là phản động,
chống CNXH. Lẽ dĩ nhiên vợ ông bị ảnh hưởng về sự nghiệp, nhưng bà không hề kêu
ca, phàn nàn. Bà tin tưởng chồng nên luôn tự bằng lòng, biết chấp nhận hoàn cảnh,
biết động viên, chăm sóc ông. Vì thế, tuy đã về già, cặp vợ chồng này vẫn hạnh
phúc, vẫn tràn đầy tình yêu như thời son trẻ. Những trang viết về cuối phần đầu
cuốn tự truyện làm cho người đọc cảm động, ngưỡng mộ gia đình ông Thanh Giang
và bà Tuyết Mai.
Đọc
tự truyện, thấy cậu bé Thanh Giang từ nhỏ đã quá chìm nổi, lênh đênh, vất vả.
Nhưng chính sự chìm nổi với những thử thách nghiệt ngã, những buồn vui thế thái
nhân tình đã trui rèn nên một Nguyễn Thanh Giang bản lĩnh và nghị lực, cứng rắn
và nhân ái, buông xả để yêu thương. Tác giả viết: “Sự cực khổ khiến con người
có sức mạnh ghê gớm” để nói về mình.
Còn
tôi thì nghĩ đến câu nói của nhà văn Xô Viết Ôstơrôpski trong tác phẩm “Thép đã
tôi thế đấy”: “Thép đã tôi trong lửa đỏ và nước lạnh, thép trở nên cứng rắn hơn
bao giờ hết …”
Và
tôi muốn giành câu nói đó cho tác giả Nguyễn Thanh Giang.
*
* Nhà nghiên cứu văn học Phạm Ngọc Luật – Nguyên Phó Giám đốc Nhà xuất bản
Thông tin – Văn hóa
1/ Tự
truyện của anh xứng đáng đứng hàng A1 trong thể loại tự truyện, hồi ký ở đất nước
này. Xứng đáng về kiến thức, thông tuệ kim cổ đông tây hàm chứa trong đó. Xứng
đáng vì lừng lững ở đó một trái tim, một tấm lòng tất cả, tất cả vì nhân dân, đất
nước, vì tổ quốc giang sơn, vì tự do, dân chủ. Xứng đáng vì những phân tích, lập
luận có tình có lý đầy thuyết phục. Xứng đáng vì một kiểu cách văn chương tự
truyện, viết “đẹp”, dễ đọc; vận dụng những danh ngôn, điển tích đúng nơi đúng
chỗ. Xứng đáng vì thấy hiển hiện ở đây một con người phong phú, vừa trí tuệ, bản
lĩnh, tự tin vừa nhậy cảm trước những bất hạnh và cái đẹp của đời thường. Xứng
đáng vì toát lên một nhân cách tử tế, một sự chăm chỉ (suy tư rồi viết) đến phi
thường vv…
2/
Bao nhiêu người tài đức, đầy công trạng với đất nước này đã viết đã nói về anh
bằng những “lời vàng”. Có thể hoàn toàn tin vào sự chân thành trong đó. Lợi lộc
gì mà họ phải “bốc thơm” một con người lúc nào cũng cận kề với bao vây, tù tội.
Tất cả chẳng qua do “đồng khí tương cầu”, gặp nhau ở bức xúc, khát khao muốn
nói lên sự thật, ở tấm lòng yêu nước thương dân (không giả trá) mà thôi.
Không
thể nói được gì hơn những điều họ đã nói, em chỉ khẳng định một điều, nếu không
phải là tất cả thì cũng rất nhiều những phân tích, góp ý, kiến nghị của anh với
Đảng và Nhà nước bấy lâu nay đã, đang và sẽ thành hiện thực trên đất nước này.
Nói là tài giỏi cũng được, còn không thì những phân tích, góp ý, kiến nghị ấy
đâu có nằm ngoài quy luật tất yếu trong tiến trình thế giới đi về phía dân chủ,
văn minh. Em nghĩ, những người lãnh đạo cao nhất ở đất nước này, họ không ngu dốt
đâu, họ cũng biết cả đấy nhưng vì quyền và lợi họ làm cho xã hội vừa rối bung
lên để đục nước béo cò, tranh thủ kiếm chác, vừa kìm hàm ở trạng thái ì ạch
chuyển nhích dần chứ không để nó sụp đổ, chết ngay.
Rồi
đây có lên đất Yên Kỳ về cõi vĩnh hằng thì anh cứ vui và vững tin rằng, trí tuệ
và tấm lòng mình sẽ được nhân dân đất nước này ghi nhớ mãi.
3/ Từ
đầu đến chương XIV, em đọc theo kiểu thưởng thức để biết kiểu cách viết là
chính cho nên không mang cái tư duy biên tập vào đó. Phần sau thì có chú ý hơn.
-
Chương 16: luận lý chặt chẽ hay, thuyết phục. “Bị can” mà như luật sư xịn.
- Bài
của Phạm Đình Trọng là rất được.
-
Bài về tình cảm với người Việt Nam ở nước ngoài hay, tư liệu, phân tích có chất
lượng. Vi Đức Hồi, dân tộc gì mà viết khá hơn vạn lần cụ “Nông” là cái chắc.
-
Bài của Phạm Khánh Toàn lời lẽ hơi chao chát, cho vào đây liệu có bị lạc lõng
chăng?
-
Bài của Tr.K.T.T ở cuối dài quá mà có lẽ không cần thiết lắm vì còn gì hay bằng
tự các chương đã cho thấy cái hay của nội dung và chữ nghĩa. Ôm đồm qua dễ bị
cho là “mẹ hát con khen hay”?
-
Đưa mấy bài trong chương “Dấm chua và lửa nồng”, lúc đầu em thấy có vẻ không lợi
lắm, sau lại thấy đó là bản lĩnh tự tin của người viết. Phải thế nào mới bạch
hóa, “Bánh đúc bầy sàng” được chứ!
“Lời
cuối sách” là quá hay, quá được, thật và “khéo” lắm.
* Tôn Phi – Sinh viên Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Thành phố Hồ Chí
Minh
Chào bác Nguyễn Thanh Giang.
Cháu đã khóc khi đọc chương
II, “Đi tìm mẹ”. Người mẹ của bác là một phụ nữ đáng thương. Nghề hát ả
đào là một nghề rất bạc mệnh như ông cha hằng nói. Một người mẹ bất hạnh trong
nửa quãng đời đầu tiên, người con thì bảy nổi ba chìm. Cháu không ngờ rằng bác
có một tuổi thơ bất hạnh đến như vậy. Nếu không đọc hồi ký của bác, cháu đã
nghĩ rằng mình là đứa bất hạnh nhất trên đời. Bác đã đổi lấy khu vườn gian khó
này sang khu vườn gian khó khác.
Về giọng văn thì chương II bác vẫn
viết với phong cách giống những chương khác. Hãy viết chương này với tâm hồn trẻ
thơ.
Một số lỗi chính tả: (……)
* Lê Minh Phúc
– Nguyên Phó Liên đoàn trưởng Liên đoàn Vật lý – Địa chất
Mỗi lần mở computer đọc lại Tự truyện
của Thanh Giang mình như bị sức hút của các con chữ đầy ma lực giữ lại. Đọc gần
400 trang A4 đâu có dễ thế mà tôi lúc nào đọc cũng đều bị cuốn hút. Sự hấp dẫn
của nó là ở chỗ nó chứa nhiều chi tiết rất thật và rất sinh động. Lúc đầu mình
hơi ái ngại về chương liên quan đến Chủ tịch Nước Trần Đức Lương nhưng đọc kỹ mới
thấy được chất Thanh Giang rõ hơn. ý chí, nghị lực. Nếu bỏ đi sẽ là một thiếu
sót. Vấn đề còn lại là in ở đâu? Bao giờ được trình làng thì chắc chắn nó sẽ
thuộc loại best-seller đấy.Vậy thì tôi xin đặt hàng trước 5 quyển nhé. Tôi sẽ
thanh toán sòng phẳng dù ông bà không cần tiền. Cuốn “Dòng Nê- Va lặng lẽ” tái
bản đã tiêu thụ hết. Thứ Tư tới mình sẽ ra Hà Nội để sửa bông cuốn tiếu thuyết
“Tín đồ không Tôn giáo” của mình. Thế là đã 6 tháng rồi đấy. Thật trần ai! Hẹn
gặp ông bà để biếu sách.
* Ngô Xuân Mích – Kỹ
sư Xây dựng
Đúng như tên sách, tác giả của nó đã
từng đội số phận lên mà sống. Hãy nghe ông kể vể tuổi thơ ông:“Tôi không được
đi học, lại bị sống như đọa đầy. Trên người tôi, suốt từ cổ đến bắp chân không
lúc nào không có lằn roi. Lằn roi trận này chưa lặn lại bổ sung trận khác. Ăn
không đủ no, người tôi gầy nhớt. Quần áo không đủ mặc. Chín mười tuổi nhưng lúc
nào trên người tôi cũng chỉ có chiếc áo cộc và cái xilíp. Hàng xóm nhiều người
gạt nước mắt thương tôi. Người dúi cho tôi bắp ngô, người củ sắn, người miếng
chè lam Phủ Quảng“. Vậy mà 11 tuổi ông đã thi đỗ Primaire trong khi thời ấy phải
học sáu năm mới được thi lấy cái bằng ấy. Ở tuổi trưởng thành ông lại bị “cái
gông lý lịch” (gia đình di tản sang Mỹ) quàng ở cổ, nhưng rồi ông lại vẫn đạt
được học vị Tiến sỹ và được công nhận Viện sỹ Viên Hàn lâm Khoa học Nữu Ươc.
Đã từng
phục vụ trong ngành giáo dục, từng góp phần đào tạo nên thế hệ Đặng Thùy Trâm.
từng tự nguyện xung phong đi bộ đội chống Pháp, từng góp phần phát hiện khả
năng chứa Uranium trong tầng than Nông Sơn cho Tổ quốc … nhưng ông vẫn bị coi
như con ghẻ của chế độ, ông vẫn bị công an thường xuyên bao vây tra vấn, bị
khám nhà hàng chục lần, bị bỏ tù … chỉ vì cái “tội” viết hàng ngàn trang kiến
nghị, chính luận … góp ý chân thành cho Đảng chấn chỉnh những sai sót trong đường
lối, chủ trương, chính sách.
Gian
truân như vậy, cay đắng như vậy nhưng đọc ông ta không hề thấy hận thù, oán
trách. Mặc dầu vậy, sức tố cáo của thiên truyện vẫn rất mạnh. Hãy so sánh với
cuốn “Un excomunié” của Nguyễn Mạnh Tường. Sinh ra, cho đến tuổi trưởng thành,
Nguyễn Mạnh Tường vốn được cuộc đời ưu ái, chỉ đến khi bất ngờ gặp nạn thì Nguyễn
Mạnh Tường đành khoanh tay cho số phận đè bẹp, trong khi đó Nguyễn Thanh Giang
rất ngoan cường dội số phận qua bao biến cải của cuộc đời để cuối cùng vẫn thấy
được thanh cao trong tâm tưởng.
Kết
thúc thiên Tự truyện tác giả viết:
“Thật
vậy, ai cũng có cái nghiệp, đừng trách trời làm gì, hãy vươn mình đạt lấy sự
thanh cao bằng thiện căn, bằng chữ tâm.
Tôi
có “Bài thơ viết trong mộ” như sau:
Nước
mắt trào giữa đêm
Tưởng
ngập tràn đáy mộ
Nghe
chồi non cựa mình
Muốn
góp nhành hoa nhỏ
Hy vọng
thiên truyện này chính là nhành hoa nhỏ nở trên mộ tôi, và, các bạn trẻ ơi, nếu
có dịp đến nghĩa trang Yên Kỳ viếng mộ người thân thì mời tiện chân ghé qua mộ
tôi, số mộ 100 Khu B14A nghĩa trang Yên Kỳ, không phải chỉ để an ủi vong linh
tôi mà hy vọng cái sắc hoa kia sẽ thấm vào giòng máu bạn”.
Tôi
hy vọng nhiều thế hệ sẽ tìm đọc thiên truyện này để trước là “mua vui cũng được
một và trống canh”, sau nữa là để “cái sắc hoa kia sẽ thấm vào giòng máu bạn”.
Hà Nội ngày 29 tháng 9
năm 2015
NguyễnThanh Giang
0 comments:
Post a Comment